Kriolezja

Kriolezja (odnerwienie, krioanalgezja, krioneuroablacja, krioneuroliza,
selektywne odnerwienie, ang. Cryoneuromodulation) to fizykalna technika leczenia bólu,  za pomocą niskich temperatur. Polega na zamrożeniu nerwu, wywołującym odwracalną blokadę przewodnictwa impulsów czuciowych.

Zabieg nie powoduje trwałego uszkodzenia nerwów, ponieważ nie niszczy tkanki, tak jak ma to miejsce podczas jej przecięcia, lecz jedynie skutecznie modyfikuje jej strukturę wpływając przez to na jej funkcję bodźco – przewodząca. Pozwala więc też na powolną regenerację zamrożonej podczas zabiegu struktury nerwowej.

Jest rodzajem długo działającej blokady pozbawionej działania ubocznego i ogólnoustrojowego (np. glikokortykoidów) o znacznie dłuższym czasie trwania efektu przeciwbólowego. Małoinwazyjność polega na wkłuwaniu specjalnej igły (sondy) wprost w pożądane miejsce pod bezpośrednią kontrolą usg. Nie wymaga to nacinania i preparowania chirurgicznego tkanek, wystarcza więc miejscowe znieczulenie. Zabieg może być wielokrotnie powtarzany, pacjent nie musi być długotrwale hospitalizowany, pozwala na szybki powrót do aktywności, przez co może wspomagać prowadzoną już rehabilitację.

Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu i trwa od 30 do 60 minut.

Najczęściej efekt przeciwbólowy utrzymuje się od 3. do 12.miesięcy, w zależności od indywidualnej zdolności Pacjenta do regeneracji nerwów. Okres ten jest osobniczo zmienny.

Zabieg w razie nawrotu dolegliwości można powtarzać. Procedura cechuje się wysoką skutecznością – ok. 80% Pacjentów po zabiegu odczuwa znaczą ulgę w dolegliwościach bólowych.

Głównymi wskazaniami do kriolezji są przewlekłe dolegliwości bólowe, związane z uciskiem lub stanem zapalnym nerwów obwodowych. Obejmują one najczęściej:

• napięciowe, migrenowe bóle głowy
• zespoły bólowe kręgosłupa (np. dyskopatia, choroba zwyrodnieniowa stawów kręgosłupa i związany z nimi ucisk gałęzi grzbietowych nerwów rdzeniowych),
• ból kończyny górnej (np. neuralgia nerwu nadłopatkowego lub nerwu promieniowego),
• ból kończyny dolnej (np. neuralgia nerwu skórnego bocznego uda, nerwu udowo-goleniowego lub nerwu piszczelowego, ostroga piętowa, nerwiak Mortona),
• ból stawu krzyżowo-biodrowego,
• ból czaszkowo-twarzowy (np. neuralgia gałęzi nerwu trójdzielnego, nerwów potylicznych większego i mniejszego, nerwu potylicznego trzeciego, nerwu językowo-gardłowego, nerwu usznego większego),
• ból klatki piersiowej (neuralgia nerwów międzyżebrowych),
• ból ściany brzucha (np. neuralgia nerwu biodrowo-podbrzusznego, nerwu udowo-płciowego i nerwu biodrowo-pachwinowego),
• ból miednicy i krocza (np. neuralgia nerwu sromowego, nerwów pośladkowych, nerwów zasłonowych),
• ból przy łokciu tenisisty, łokciu golfisty, zespole bolesnego barku i zespole cieśni nadgarstka,
• bóle fantomowe,
• bóle pooperacyjne,
• bóle nowotworowe.

Kriolezję powinni brać pod uwagę pacjenci, którzy uzyskują poprawę po
rehabilitacji lub leczeniu farmakologicznym, ale z różnych przyczyn nie mogą
przyjmować leków, mają nawracające dolegliwości po rehabilitacji, oczekują
na operację lub nie kwalifikują się do leczenia operacyjnego.

 

Kwalifikacja do zabiegu

Zabieg kriolezji poprzedza konsultacja z lekarzem. W celu uzyskania dobrych efektów leczenia konieczna jest prawidłowa kwalifikacja pacjentów, która obejmuje

• wywiad ogólny – uzyskanie precyzyjnych informacji o charakterze bólu, jego nasileniu i lokalizacji. Zbierane są także informacje dotyczące przebytych i aktualnych chorób, zażywanych leków. Należy również poznać oczekiwania pacjenta wobec leczenia za pomocą kriolezji.
• szczegółowe badanie przedmiotowe, które składa się z badania ogólnego, neurologicznego i ortopedycznego
• analizę badań dodatkowych – RTG, KT, MR, badań laboratoryjnych. W razie konieczności uzupełnienia dokumentacji, zlecane są niezbędne badania.
• przeprowadzenie blokady diagnostycznej. Po blokadzie pacjent proszony jest o codzienną obserwację zmian w nasileniu bólu. W tym celu wykorzystuje się umowną skalę 0-10, gdzie 0 oznacza brak bólu, natomiast 10 to ból trudny do zniesienia.
• po kilku dniach w ramach wizyty kontrolnej ocenia się stopień redukcji bólu. W razie wyniku 50% i więcej redukcji bólu wyjściowego pacjent może oczekiwać dobrego i długotrwałego efekty po zabiegu kriolezji.

 

Jak przygotować się do zabiegu

Pacjent powinien przed zabiegiem:

• poinformować odpowiednio wcześniej lekarza o obecnych chorobach, przyjmowanych lekach, w tym preparatach dostępnych bez recepty i preparatach ziołowych. Może istnieć konieczność odstawienia lub zmiany dawkowania niektórych leków.
• zażyć leki stosowane przewlekle, jednak stosuj się w tym względzie do zaleceń lekarza
• wyjątkiem jest konieczność odstawienia leków p. krzepliwych 3 dni przed i 3 dni po zabiegu
• poinformować lekarza o obecności uczuleń, szczególnie na lateks, środki jodowe i odkażające
• unikać jedzenia w ciągu 2-4 godzin przez zabiegiem
• dopuszczalne jest przyjmowanie klarownych płynów do 2-ch godzin przez zabiegiem – po tym czasie unikaj również picia
• w dniu zabiegu kąpiel lub prysznic
• nie stosować balsamów, kremów, makijażu, dezodorantów, perfum
• założyć wygodną odzież, którą można w łatwy sposób zdjąć i założyć
• zapewnic osobę towarzyszącą, która odwiezie do domu po zabiegu

Jakie są zalecenia po zabiegu

Po zabiegu pacjent proszony jest o 3-4 tygodniowy okres unikania przeciążeń.

W ciągu 1-2 tygodni po zabiegu może występować niewielki dyskomfort w miejscu zabiegu. Nie wymaga to dodatkowych procedur, poza ew. przyjęciem środka p. bóloweg. Większość pacjentów odczuwa poprawą w ciągu 2-4 tygodni po zabiegu. Kontrolna wizyta odbywa się w okresie około 4-6 tygodni od daty zabiegu, podczas której oceniana jest skuteczność kriolezji i
planowane ew. dalsze leczenie rehabilitacyjne.

W przypadku wystąpienia (ujawnienia się lub powstania) dodatkowych punktów bólowych, możliwe jest zaplanowanie następnych zabiegów kriolezji. Taka sytuacja może mieć miejsce u pacjentów z licznymi zmianami zwyrodnieniowymi.

 

Na czym polega kriolezja i jak wygląda zabieg?

Aparat do kriolezji zakończony jest sondą o średnicy do 2mm, z której wydostający się gaz ma temperaturę nawet do -80°C. Przygotowanie do kriolezji obejmuje dokładne badanie pacjenta oraz wykonanie próby iniekcji diagnostycznej w miejsce planowanego zamrażania. Jeśli próba przyniosła pozytywną redukcję bólu, po kilku dniach w tym samym miejscu wykonuje się kriolezję.

Do zabiegu kriolezji układa się właściwie pacjenta oraz znieczula miejscowo skórę. Sondę pod kontrolą USG wprowadzamy poprzez wkłuty w skórę wenflon i kierujemy ją do odpowiedniego nerwu. Aby potwierdzić położenie nerwu, można wykonać jego stymulację (jeśli końcówka sondy jest w taką możliwość wyposażona), a pacjent potwierdzi jej efektywność. Lekarz umieszcza kriosondę w pobliżu nerwu i mrozi go do 2 minut, najczęściej w 2–3 cyklach. W jednej sesji można odnerwić wiele punktów.

Typowy przebieg zabiegu wygląda tak, że w pierwszych sekundach mrożenia pacjent może odczuwać dolegliwości, podobne jak przy stymulacji, po czym bolesność zanika i w drugim cyklu już trudno jest pacjentowi odróżnić ból od wrażenia dotyku.  W razie narastania dolegliwości zabieg przerywa się i podaje znieczulenie (przez tę samą igłę bez zmiany jej pozycji) i po ok. 1,5 min kontynuuje się procesu zamrażania gałązki nerwu. Zabieg można wykonać wielopunktowo w ramach jednej sesji. Po zabiegu miejsca wkłucia pokrywane są opatrunkiem, który pacjent zdejmuje po kilku godzinach samodzielnie.

Kriolezja w porównaniu do innych metod walki z bólem nie obciąża żołądka, tak jak doustne środki przeciwbólowe i nie niesie za sobą następstw blokady dostawowej. Pozwala na szybki powrót do sprawności fizycznej. Zabieg można powtórzyć jeśli dolegliwości bólowe ponownie powrócą.

 

Kriolezja – powikłania – czy zabieg jest bezpieczny?

Kriolezja to bezpieczny zabieg, wykonywany jest pod kontrolą USG, a zmrożone włókna czuciowe tkanki nerwowej nie ulegają trwałemu uszkodzeniu, ale się regenerują.

Jeżeli w trakcie zabiegu powstanie podrażnienia nerwów ruchowych danego mięśnia, może dojść do czasowego osłabienia jego siły.

Rzadkimi skutkami ubocznym kriolezji mogą być również infekcje w miejscu wkłucia, podrażnienia lub zbliznowacenia tkanki miękkiej, albo krwawienia.

 

Przeciwwskazania do kriolezji

Głównym przeciwwskazaniem do kriolezji są ciężkie choroby układu krążenia, ostre stany po zawale serca, lub udarze mózgu. Jeśli w miejscu wkłucia wenflonu czy wykonania kriolezji są zmiany zapalne lub infekcyjne skóry, to powinno odsunąć zabieg w czasie.

Brak świadomej zgody pacjenta na zabieg oraz brak współpracy również są przeciwwskazaniem do wykonania kriolezji.